wtorek, 11 maja 2010
Grecja
Grecja (gr. Ελλάδα (Elláda), IPA: ] lub Ελλάς (Ellás), IPA: [], tr. Yunanistan), Republika Grecka (Ελληνική Δημοκρατία (Ellinikí Dimokratía), IPA: [e̞ˌliniˈci ðimo̞kraˈtiˌa]) – kraj w południowo-wschodniej części Europy, położony na krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z Albanią, Republiką Macedonii i Bułgarią na północy oraz z Turcją na wschodzie. Ma dostęp do czterech mórz: Morza Egejskiego, Morza Kreteńskiego na wschodzie, Morza Jońskiego na zachodzie oraz Morza Śródziemnego od południa.
Uznawana za kolebkę zachodniej cywilizacji i będąca miejscem narodzin demokracji, filozofii, sportów, polityki i dramatu, Grecja ma długą i bogatą historię oraz dziedzictwo kulturowe, które wpłynęło na inne kultury Europy, północnej Afryki i Bliskiego Wschodu. Obecnie jest rozwiniętym krajem, będącym członkiem Unii Europejskiej od 1981 r. oraz strefy euro od 2002 r.
Historia
Osobny artykuł: Historia Grecji.
Starożytność [edytuj]
Dwa czynniki geograficzne wywarły silny wpływ na rozwój starożytnej cywilizacji greckiej: góry i morze. Z jednej strony, granice naturalne podzieliły kraj na setki niezależnych państw-miast mających własne formy rządu. Z drugiej, sąsiedztwo morza sprawiło, że Hellenowie byli wspaniałymi podróżnikami i kupcami, dzięki czemu mogli wymieniać towary i idee z innymi ludami świata śródziemnomorskiego. Bliski Wschód i Egipt wywarły wpływ na powstanie wczesnych mitów greckich, które znalazły wyraz najpierw w poezji epickiej, a później w dramacie i wszystkich rodzajach sztuk plastycznych. Ziemia grecka obfitowała też w marmur i glinę, z których wznoszono świątynie oraz wykonywano rzeźby i ceramikę, stanowiące główne źródło naszych wyobrażeń na temat antycznej kultury tego kraju.
Greckie wybrzeża Morza Egejskiego widziały wykształcenie się pierwszych zaawansowanych europejskich cywilizacji – minojskiej oraz mykeńskiej. Wkrótce na Peloponezie i w dzisiejszej Grecji Środkowej, a także na wyspach Morza Jońskiego i Egejskiego wyrosło wiele państw-miast (polis), każde mające własny rząd i prawa. Miasta jednoczyły się z dwoma najważniejszymi – Atenami i Spartą, aby odepchnąć wówczas najpotężniejszego wroga – Persów. Gdy odepchnięto wroga, pojawiły się pierwsze konflikty między polis, zakończone wojną peloponeską. W przeciągu jednego stulecia Grecy zostali zjednoczeni pod berłem Filipa II. Miał on jednak wielu wrogów i został zamordowany. Po jego śmierci władzę nad Grekami przejął jego syn Aleksander. Aleksander zwyciężył Persów ponownie, jednocząc Grecję z Bliskim Wschodem. Po śmierci przywódcy hellenistyczne imperium rozpadło się.
W 146 r. p.n.e. Półwysep Bałkański i wyspy greckie zostały zajęte przez Rzymian. Nie przerwało to rozwoju greckiej kultury, chociaż na długo przerwało polityczną niezależność regionu. Grecja stała się rzymską prowincją, a jej kultura stopniowo zaczęła wpływać na kulturę rzymską. Następnie od 395 jako część cesarstwa wschodniorzymskiego weszła w skład cesarstwa bizantyjskiego.
Średniowiecze
Osobny artykuł: Cesarstwo Bizantyńskie.
W średniowieczu, w granicach Cesarstwa Bizantyjskiego, w państwie tym, będącym spadkobiercą cesarstwa rzymskiego, dominował język (od VIII w urzędowy) i kultura grecka. Ostatni cesarz – Konstantyn XI Dragazes – zginął 29 maja 1453 podczas obrony Konstantynopola.
Historia nowożytna
25 marca 1821: abp Germanos z Patras błogosławi grecką flagę w Aja Lavra. mal. Theodoros Vryzakis, 1865
Nawet przedszkolaki powszechnie uczestniczą w obchodach Dnia Niepodległości Ojczyzny (25 marca)
17 marca 1821 wybuchło gwałtowne powstanie antytureckie, najpierw w okręgu Mani, na półwyspie Peloponez. 25 marca 1821, arcybiskup Patras – Germanos, wezwał wszystkich Greków do walki o wyzwolenie narodowe. Stąd 25 marca jest obecnie świętem narodowym, jednym z dwóch oficjalnych (drugie to dzień "Nie!" – 28 października, rocznica odrzucenia ultimatum Mussoliniego). Powstanie to, po krwawych ofiarach, następnie po uzyskaniu pomocy Anglii, Francji i Rosji, w 1830 r. doprowadziło do odzyskania niepodległości przez niewielką część Grecji.
Znacznie później, w wyniku wojny z imperium osmańskim w roku 1897 oraz wojen bałkańskich, przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami. W czasie I wojny światowej Grecja długo była neutralna, dopiero 27 czerwca 1917 roku przeszła na stronę państw ententy, choć król Konstantyn I Glücksburg przejawiał silne tendencje proniemieckie, za co został zdetronizowany. Przegrana państw centralnych, w tym imperium osmańskiego oraz pogromy i ludobójstwo ludności prawosławnej w Turcji, otworzyły przed rządem w Atenach szansę realizacji haseł Wielkiej Idei, czyli zjednoczenia Greków w ramach jednego państwa, nawiązującego do tradycji monarchii bizantyńskiej i ze stolicą w Konstantynopolu. Pod wpływem tej idei rządy Grecji podjęły kolejne decyzje o zajęciu rejonu dawnej Jonii, a następnie także o kontynuacji grecko-tureckiej wojny. Z upoważnienia państw Ententy, wojska greckie zajęły wtedy okręg Smyrny, o którego przyszłości zdecydować miało referendum. Turcja nie uznała zmiany granic, kontynuując starcia. Grecy zdecydowali wtedy o ofensywie w głąb Anatolii, zakończonej klęską i kolejnymi, licznymi pogromami ludności prawosławnej w Azji Mniejszej. Zawarty w 1923 r. w Lozannie traktat pokojowy zatwierdzał wymianę ludności między Grecją a Turcją wg kryterium wyznawanej religii[1]. W 1924 r. proklamowano republikę, a w 1935 r. przywrócono monarchię. W obydwu wojnach światowych Grecy walczyli po stronie aliantów.
Okres powojenny 1946-1949 wojna domowa.
W wyniku plebiscytu z 1 września 1946, ustrój Grecji określono jako monarchię konstytucyjną. W 1967 r. władzę przejęła junta czarnych pułkowników. W roku 1974 junta została obalona i nastały rządy demokratyczne.Grecja od 1952 r. należy do NATO, a od 1981 roku jest w EWG.
Uznawana za kolebkę zachodniej cywilizacji i będąca miejscem narodzin demokracji, filozofii, sportów, polityki i dramatu, Grecja ma długą i bogatą historię oraz dziedzictwo kulturowe, które wpłynęło na inne kultury Europy, północnej Afryki i Bliskiego Wschodu. Obecnie jest rozwiniętym krajem, będącym członkiem Unii Europejskiej od 1981 r. oraz strefy euro od 2002 r.
Historia
Osobny artykuł: Historia Grecji.
Starożytność [edytuj]
Dwa czynniki geograficzne wywarły silny wpływ na rozwój starożytnej cywilizacji greckiej: góry i morze. Z jednej strony, granice naturalne podzieliły kraj na setki niezależnych państw-miast mających własne formy rządu. Z drugiej, sąsiedztwo morza sprawiło, że Hellenowie byli wspaniałymi podróżnikami i kupcami, dzięki czemu mogli wymieniać towary i idee z innymi ludami świata śródziemnomorskiego. Bliski Wschód i Egipt wywarły wpływ na powstanie wczesnych mitów greckich, które znalazły wyraz najpierw w poezji epickiej, a później w dramacie i wszystkich rodzajach sztuk plastycznych. Ziemia grecka obfitowała też w marmur i glinę, z których wznoszono świątynie oraz wykonywano rzeźby i ceramikę, stanowiące główne źródło naszych wyobrażeń na temat antycznej kultury tego kraju.
Greckie wybrzeża Morza Egejskiego widziały wykształcenie się pierwszych zaawansowanych europejskich cywilizacji – minojskiej oraz mykeńskiej. Wkrótce na Peloponezie i w dzisiejszej Grecji Środkowej, a także na wyspach Morza Jońskiego i Egejskiego wyrosło wiele państw-miast (polis), każde mające własny rząd i prawa. Miasta jednoczyły się z dwoma najważniejszymi – Atenami i Spartą, aby odepchnąć wówczas najpotężniejszego wroga – Persów. Gdy odepchnięto wroga, pojawiły się pierwsze konflikty między polis, zakończone wojną peloponeską. W przeciągu jednego stulecia Grecy zostali zjednoczeni pod berłem Filipa II. Miał on jednak wielu wrogów i został zamordowany. Po jego śmierci władzę nad Grekami przejął jego syn Aleksander. Aleksander zwyciężył Persów ponownie, jednocząc Grecję z Bliskim Wschodem. Po śmierci przywódcy hellenistyczne imperium rozpadło się.
W 146 r. p.n.e. Półwysep Bałkański i wyspy greckie zostały zajęte przez Rzymian. Nie przerwało to rozwoju greckiej kultury, chociaż na długo przerwało polityczną niezależność regionu. Grecja stała się rzymską prowincją, a jej kultura stopniowo zaczęła wpływać na kulturę rzymską. Następnie od 395 jako część cesarstwa wschodniorzymskiego weszła w skład cesarstwa bizantyjskiego.
Średniowiecze
Osobny artykuł: Cesarstwo Bizantyńskie.
W średniowieczu, w granicach Cesarstwa Bizantyjskiego, w państwie tym, będącym spadkobiercą cesarstwa rzymskiego, dominował język (od VIII w urzędowy) i kultura grecka. Ostatni cesarz – Konstantyn XI Dragazes – zginął 29 maja 1453 podczas obrony Konstantynopola.
Historia nowożytna
25 marca 1821: abp Germanos z Patras błogosławi grecką flagę w Aja Lavra. mal. Theodoros Vryzakis, 1865
Nawet przedszkolaki powszechnie uczestniczą w obchodach Dnia Niepodległości Ojczyzny (25 marca)
17 marca 1821 wybuchło gwałtowne powstanie antytureckie, najpierw w okręgu Mani, na półwyspie Peloponez. 25 marca 1821, arcybiskup Patras – Germanos, wezwał wszystkich Greków do walki o wyzwolenie narodowe. Stąd 25 marca jest obecnie świętem narodowym, jednym z dwóch oficjalnych (drugie to dzień "Nie!" – 28 października, rocznica odrzucenia ultimatum Mussoliniego). Powstanie to, po krwawych ofiarach, następnie po uzyskaniu pomocy Anglii, Francji i Rosji, w 1830 r. doprowadziło do odzyskania niepodległości przez niewielką część Grecji.
Znacznie później, w wyniku wojny z imperium osmańskim w roku 1897 oraz wojen bałkańskich, przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami. W czasie I wojny światowej Grecja długo była neutralna, dopiero 27 czerwca 1917 roku przeszła na stronę państw ententy, choć król Konstantyn I Glücksburg przejawiał silne tendencje proniemieckie, za co został zdetronizowany. Przegrana państw centralnych, w tym imperium osmańskiego oraz pogromy i ludobójstwo ludności prawosławnej w Turcji, otworzyły przed rządem w Atenach szansę realizacji haseł Wielkiej Idei, czyli zjednoczenia Greków w ramach jednego państwa, nawiązującego do tradycji monarchii bizantyńskiej i ze stolicą w Konstantynopolu. Pod wpływem tej idei rządy Grecji podjęły kolejne decyzje o zajęciu rejonu dawnej Jonii, a następnie także o kontynuacji grecko-tureckiej wojny. Z upoważnienia państw Ententy, wojska greckie zajęły wtedy okręg Smyrny, o którego przyszłości zdecydować miało referendum. Turcja nie uznała zmiany granic, kontynuując starcia. Grecy zdecydowali wtedy o ofensywie w głąb Anatolii, zakończonej klęską i kolejnymi, licznymi pogromami ludności prawosławnej w Azji Mniejszej. Zawarty w 1923 r. w Lozannie traktat pokojowy zatwierdzał wymianę ludności między Grecją a Turcją wg kryterium wyznawanej religii[1]. W 1924 r. proklamowano republikę, a w 1935 r. przywrócono monarchię. W obydwu wojnach światowych Grecy walczyli po stronie aliantów.
Okres powojenny 1946-1949 wojna domowa.
W wyniku plebiscytu z 1 września 1946, ustrój Grecji określono jako monarchię konstytucyjną. W 1967 r. władzę przejęła junta czarnych pułkowników. W roku 1974 junta została obalona i nastały rządy demokratyczne.Grecja od 1952 r. należy do NATO, a od 1981 roku jest w EWG.
Subskrybuj:
Posty (Atom)
